“Истиқлолият ба мо имконияти таърихие фароҳам овард, ки ватани худро соҳибӣ кунем, давлатдории миллии худро барпо намоем, суннату арзишҳои миллиамонро эҳё созем, ормонҳои деринаи халқамонро амалӣ гардонем ва зиндагии озодонаи мардумамонро ба роҳ монем”.
Эмомалӣ Раҳмон
Дар ҷомеаи башарӣ ҳар халқу миллат барои роҳ ёфтан ба арсаи байналмилалӣ ва нишон додани мавҷудияти худ кӯшишҳои бемислро анҷом медиҳад. Барои эҳтиром ва эътироф намудани он ҳамчун субъекти комилҳуқуқи байналмилалӣ ба даст овардани истиқлолият ва эътирофи истиқлолияти давлат аз ҷониби субъектони байналмилалӣ шарти асосии муаррифии давлат дар арсаи байналмилалӣ мебошад.
Инак, аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон беш аз 34 сол сипарӣ гардид, ки ин муддат барои мардуми тоҷик давраи муаррифӣ ва эҳёи миллати тамаддунсолори тоҷик ба ҷаҳониён арзёбӣ мегардад.Тоҷикистоне, ки дар интиҳои асри 20 бо ҷанги шаҳрвандӣ рӯ ба рӯ гашта, бӯҳронҳои вазнини иқтисодиро аз сар гузаронида буд, тавонист дар муддати начандон зиёде ба як биҳишти сайёра мубаддал гардад, ки ин аз кӯшиш ва заҳматҳои пайвастаи фарзандони фарзони он,аллалхусус Президенти кишвар, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон шаҳодат медиҳад.
Хотиррасон бояд кард,ки аз замоне, ки инсоният дар рӯи замин арзи вуҷуд намудааст, ҳаёти ҷамъиятӣ дар чорчӯбаи меъёрҳои он ба танзим дароварда мешавад, ки онҳоро худи одамон кор карда баромадаанд.
Ин меъёрҳо, ки мо имрӯз онҳоро зери мафҳуми қонунгузорӣ дарк менамоем, инъикоскунандаи ҳаёти ҷамъиятии ҳар як давлат буда, дар он тамоми паҳлӯҳои сохти давлатдорӣ, хусусиятҳои миллӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоии ҳар як давлат рӯи кор оварда шудааст. Бояд гуфт, ки миллати тоҷик як миллати дар тӯли таърих азияткашида, аммо нигаҳдорандаи забону таърих ва фарҳанги худ буда, тавонист зимоми давлатдории худро маҳз бо соҳиб шудан ба истиқлолияти навини худ ба вуҷуд оварад.
Самараи судманд ва файзбори ҳамин неъмати бебаҳо аст, ки Тоҷикистон забон, таърих, фарҳанг, маданият, расму оин ва худро нигоҳ дошта, дар ҳамаи ҷабҳаҳои хоҷагии халқ қонунгузориҳои миллии бо меъёрҳои байналмилалӣ ва сазовори номи давлати соҳибихтиёр кор карда барояд.
Тамоми дастовардҳоеро, ки тӯли 34 соли Истиқлолияти давлатӣ насиби халқу миллати мо гардиданд, натиҷаи хирад ва заковати азими халқи Тоҷикистон ҳаст, зеро маҳз бо иродаи аксари мутлақи мардуми ин сарзамини куҳанбунёд имрӯз кишвари моро дар ҷаҳони муосир ҳамчун давлати соҳибихтиёру ҳуқуқбунёд ва демокративу иҷтимоӣ эътироф мекунанд.
Истиқлолияти давлатӣ дар низоми нави ҳуқуқии қонунгузории Тоҷикистон заминаи устувори ҳуқуқию ташкилиро гузоштааст.
Дар тӯли 34 соли Истиқлолияти давлатӣ садҳо қонуну санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул ва барои иҷро вогузор карда шудаанд, ки воқеан ҷавобгӯи талаботи рӯзмарраи инкишофи ҷомеа ва ниёзҳои миллии кишвар ба ҳисоб мераванд.
Барои боз ҳам устувортар намудани мавқеи худ ва ҳамчун кишвари ягона, демокративу ҳуқуқбунёд муаррифӣ гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон Қонуни асосӣ-Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон башорат аз соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолии кишвар медиҳад.
Таърих гувоҳ аст, ки давоми зиёда аз 70 соле, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳайати Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шуравии Сотсиалистӣ қарор дошт, бо ном ҳам бошад, дорои Конститутсияи худ буд, ки он якчанд маротиба дар ин давра бо тағиру иловаҳои начандон ҷиддӣ ва таҳрирҳои нав сабти ном карда буд. Ин конститутсияҳо ба таври намунавӣ аз Конститутсияи СССР рӯбардор карда мешуданд ва ҳангоми қабули онҳо сохти давлатории миллии ҷумҳурӣ, хусусиятҳои хоси таърихию фарҳангӣ ва ахлоқию динии мардум қариб, ки ба назари эътибор гирифта намешуданд.
Бо ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ мардуми шарифи Тоҷикистон дар райъпурсии умумихалқӣ 6 ноябри соли 1994 Конститутсияи миллии худро қабул намуд, ки дар оянда ин санади олии қонунгузорӣ ба рушду камолоти пояҳои давлатдории мо заминаҳои ҳуқуқӣ фароҳам овард.
Меъёрҳои Конститутсияи навини Тоҷикистон аз қабили “Забони давлатии Тоҷикистон забони тоҷикӣ аст” (моддаи 2), “Инсон ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ мебошанд” (моддаи 5), “Ҳар кас ҳуқуқ дорад соҳиби моликият ва мерос бошад” (моддаи 32), “Падару модар барои таълиму тарбияи фарзандон ва фарзандони болиғу қобили меҳнат барои нигоҳубин ва таъминоти падару модар масъул мебошанд” (моддаи 34) ва боз чандин меъёрҳои дигари Конститутсияи давраи соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистонро номбар кардан мумкин аст, ки аз тамадуни зиёда аз ҳазорсолаи мардуми тоҷик ва фарҳанги қадимаи ънавию ахлоқӣ ва динии мо сарчашма гирифтаанд.
Дар сураи Бақара, ояти 34-и Қуръони маҷид, ки бо ибтикор ва ташаббуси бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба забони тоҷикӣ тарҷума шуда, бо хатти кирилӣ дастраси мардуми тоҷик гардид, омадааст: “Худованд аз обу гил қолаби Одамро меофарад ва тамоми малоикаҳои замину осмонҳоро мефармояд, ки ба он саҷда кунанд. Ҳамаи малоикаҳо саҷда мекунанд, ба истиснои Иблис, ки ӯро Худованд бо ин гуноҳаш аз даргоҳаш ронда мекунад”. Ин каломи қуръонӣ аз он шаҳодат медиҳад, ки мартабаи Одам дар назди Худованд аз ҳамаи дигар махлуқоту мавҷудоти олам ва ҳато малоикаҳо боло меистад.
Ҳамин фарҳанги исломии мардуми мо дар моддаи 5 Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол ҳамчун меъёри ҳуқуқӣ қабул карда шудааст. Яъне инсон ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ мебошанд.
Дар Конститутсияи ҶТ соҳибихтиёрӣ, истиқлолият ва тамомияти арзии Тоҷикистон, ҳадафҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлат, асосҳои иқтисодиву сиёсӣ, иҷтимоиву фарҳангии давлат ва ҷомеаи Тоҷикистон эълон шудаанд. Қайд кардан ба маврид аст, ки конститутсия аз ҷумлаи дастовардҳои бузурги мардуми Тоҷикистон буда, заминаи ҳуқуқии бунёди давлати тозабунёд ва соҳибистиқлоли тоҷикон, шакли ифодаи ҳуқуқии ормонҳои давлатдории миллӣ, ҳимояи ҳадафҳо ва манфиатҳои миллӣ, осори таърихӣ ва фарҳанги миллӣ мебошад. Илова бар ин мехоҳам хотиррасон созам, ки конститутсия- қонуни асосии давлат, унсури марказии низоми ҳуқуқии кишвар, заминаи эҷод ва такмили минбаъдаи қонунгузорӣ, ҳуҷҷати созиши иҷтимоӣ, муайянсозандаи дурнамои пешрафти ҷомеа ва давлат мебошад. Он дар низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҷои аз ҳама баландро соҳиб буда, эътибори олии ҳуқуқӣ дорад.
Бояд гуфт,ки дар зарфи 34 соли истиқлолият, механизми таъмини ҳуқуқии давлати соҳибистиқлол рушду нумӯъ ёфт. Дар ин давра қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии зиёде қабул карда шуда, мавриди амал қарор гирифта , ба воситаи онҳо соҳаҳои гуногуни муносибатҳои ҳаёти ҷамъиятӣ, маданӣ, экологӣ ва ғайра ба танзим дароварда шуданд.
Дар баробари ин санади асосӣ инчунин дар ин замон боз як қатор санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигар қабул гардиданд, ки як низоми мукаммали қонунгузории миллиамонро ташкил медиҳанд. Бояд зикр намуд, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол ба ҷаҳониён таҷрибаи хуби мавриди танзими ҳуқуқӣ қарор додани меъёрҳои ахлоқиро нишон дод.
Мисоли инро мо дар қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак» ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дида метавонем, ки давлатҳои минтақа аз ин таҷрибаи мо самаранок истифода мебаранд ва ин қонунҳои қабулгашта дар кафолати таъмини рушди қонунгузории миллӣ заминаи устувор гузоштанд.
Истиқлолият рамзи соҳибдавлатии мардуми сарбаланду мутаммадини тоҷик аст, ки номаи тақдирашро бо дасти хеш навишта, роҳу равиши хосса ва мақому мавқеи муносибро дар ҷомеъаи ҷаҳонӣ пайдо кард.Имрӯз миллати тоҷик дар арафаи ҷашни 31-солагии Конститусияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамаҷониба барои ободкорӣ ва ҳамзистии осоишта кӯшиш ба харҷ медиҳад.
Дар охир мехостам баъзе фикру андешаҳои худро вобаста ба қонуни танзимкунандаи фаъолияти прокуратура иброз намоям.
Боби 9-уми Конститутсияии Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаҳои 93-97) ба мақомот прокуратура бахшида шудааст. Мутобиқи талаботи моддаи 93-и Конститутсияии Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати риояи дақиқ ва иҷрои якхелаи қонунҳоро дар ҳудуди ҷумҳурӣ Прокурори генералӣ ва прокурорҳои тобеъи он дар доираи ваколатҳои худ татбиқ менамоянд.
Прокуратура яке аз рукнҳои муҳими давлатдорӣ дар шароити муосир ба ҳисоб рафта,дар таъмини волоияти қонун, ҳифзи арзишҳои истиқлолияти давлатӣ саҳми бузург дорад. Ин ниҳод ба ягон шохаи ҳокимияти давлатӣ мансуб набуда, иҷрои якхелаи қонунҳоро дар ҳудуди Тоҷикистон татбиқ менамояд. Умеду боварии мардуми кишвар ба ин мақомот зиёд аст.Натиҷаи баррасии муроҷиатҳои сершумори шаҳрвандон ҳамасола ба мақомоти прокуратура шаҳодати гуфтаҳои боло мебошад.Лозим ба ёдоварист, ки дар солҳои соҳибистиқлолии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти зарурат ва тағирёбии муносибатҳои ҷамъиятӣ се маротиба қонуни ба танзимдарорандаи фаъолияти прокуратура дар таҳрири нав қабул карда шудааст.
Бо ҷашни фархунда, яъне 31-умин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамагонро табрик намуда, барои ҳар як хонадони мардуми ин сарзамини қадима хушиҳои рӯзгорро таманно дорам ва орзӯи онро дорам, ки минбаъд низ солиёни дароз кишвари маҳбубамон таҳти сарварии Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ободу зебо гардида, сулҳи комил дар саросари кишвар ҳукмфармо бошад.
Таҷлили ин санаи фархунда муборак, ҳамдиёрони азиз!
Варқаи Зайниддин,
ёрдамчии калони прокурори вилояти Хатлон, мушовири адлияи дараҷаи 1:
